Een beetje stress moet kunnen, toch?
Jazeker, een beetje stress moet kunnen. Want in ons brein hebben we ook zoiets als Emotieregulatiesystemen die ervoor zorgen dat een beetje stress inderdaad moet kunnen, mits je bijvoorbeeld maar weet dat je, indien je Gevaarsysteem aanstaat, het goed is om tijdig jouw Kalmeringssysteem aan te zetten.
Zo, dat is eruit!
Maar hoe werkt dat dan precies met al die systemen? Ik ga het je uitleggen (althans deels) want deze systemen geven ook wat meer inzicht van hoe het nu zit met stress en burn-out.
Een aantal dagen geleden schreef ik al kort iets op Facebook en Instagram over Halloween en het griezelen wat we dan zo graag allemaal een beetje doen. En dat griezelen, daar is niets mis mee. Wellicht gaat het zogenaamde gevaarsysteem in ons brein dan aan. En dat is feitelijk een heel fijn iets. Want dit systeem zal jou beschermen bij (acuut) gevaar. Je gaat dan bijvoorbeeld kiezen om te vechten, of vluchten of bevriezen. En ik denk dat we allemaal wel eens dergelijke reacties van onszelf kunnen herinneren. De hartslag gaat dan vaak omhoog, de ademhaling gaat ook omhoog en wordt sneller, de spieren komen op spanning. Dit hoort er allemaal bij, want hierdoor kan je voor jezelf de juiste actie ondernemen om het “gevaar”, wat zich op dat moment voordoet, af te wenden.
Maar dit gevaarsysteem zet ook nog minder “zichtbare” dingen in gang. De stresshormonen adrenaline (nodig voor de korte termijn actie) en cortisol (voor de langdurige actie) nemen toe en precies die hormonen zorgen er dus voor dat je klaar bent voor actie. Tot zover klinkt het goed en nuttig, nietwaar? |  |
En dat klopt ook. Echter, dit mooie gevaarsysteem kan ook in de overdrive gaan. En dat kan gebeuren omdat je bijvoorbeeld een keer een langere periode heel druk bent. Nu kun je dit wel een tijdje volhouden, maar dat is niet zo goed en ik zal proberen uit te leggen waarom.
Even weer terug naar die hormonen. Zoals je hiervoor al hebt kunnen lezen is adrenaline dus een heel behulpzaam hormoon wat je lichaam aanmaakt doordat het gevaarsysteem in je hersenen signaleert dat er een gevaar is. En door deze signaalwerking kun je ook snel (en vaak ook zonder na te denken) in actie komen. Je hebt vast wel eens een situatie in het verkeer meegemaakt waardoor je, door snel te reageren, voor jezelf hebt weten te voorkomen dat je een ongeluk kreeg. Vaak zitten we dan achteraf nog na te trillen.
Na zo’n piek in adrenaline zou er dan eigenlijk wat rust moeten komen, want dat is beter voor het lichaam.
Maar gelukkig hebben we ook nog een ander hormoon en dat heet cortisol. En het fijne van cortisol is dat het ervoor zorgt dat een eerste stressreactie een beetje wordt afgeremd, dus daarmee is het eigenlijk een soort beschermheer of -vrouw voor het lichaam en het brein. Tegelijkertijd zorgt cortisol er echter ook voor dat je nog steeds in actie kunt komen, dus energiek kunt zijn, maar dan voor langere periode. En dit hormoon is wat trager dan adrenaline, je kunt het pas na circa 30 minuten in je bloed meten.
De samenwerking van adrenaline en cortisol is dus gewoon een heel prettig iets in het lichaam. Want na bijvoorbeeld zo’n “bijna-verkeersongeluk”, zullen de processen in jouw lichaam gewoon netjes blijven verlopen. En als je na dit piekmoment gewoon weer een herstelmoment hebt, dan is er helemaal niet zoveel aan de hand. Jouw lichaam kan daar prima tegen.
Maar wat nu als je voortdurend wordt blootgesteld aan stress. Stel je wordt bijvoorbeeld overvraagd op het werk, maar ook thuis loopt het niet lekker, de sociale agenda zit te vol en ga zo maar door. Het gevaarsysteem in de hersenen staat dan continue aan, dus continue een piek in adrenaline en daarnaast gaat het lichaam dan ook nog eens te veel cortisol aanmaken in de bijnieren.
En nu komt er iets geks om de hoek kijken, want die beide stresshormonen (adrenaline en cortisol) zorgen er in eerste instantie voor dat je niet direct in de gaten hebt dat je best wel moe wordt. Sterker nog, het geeft je het gevoel dat je steeds meer energie krijgt en je gaat als het ware in een roes leven. Maar op termijn worden die bijnieren ook een beetje moe en neemt de aanmaak van cortisol af. En weet je het nog? Juist, die cortisol beschermt ons lichaam en ons brein en dus krijg je daarom de nodige klachten. Je bent vervolgens sneller moe, misschien krijg je ook allerlei kwaaltjes en/of ben je sneller en vaker verkouden en misschien slaap je ook niet meer zo lekker.
En toch ga je dan vaak nog even door. Je gaat nog meer je best doen om alles af te krijgen. En langzamerhand kom je steeds meer in de overlevingsstand te staan. En eigenlijk zit je op dat moment in een soort vicieuze cirkel waar je lastig uit kunt komen. Er is dan ondertussen sprake van chronische stress of wellicht zelfs een (beginnende) burn-out. Om over de gevolgen op lichamelijk vlak het dan maar niet meer te hebben, want ook die zullen nog verder toegenomen zijn.
En om te voorkomen dat het zover gaat komen is het goed om te weten dat er ook zoiets bestaat als een kalmeringssysteem. Want dit kalmeringssysteem zorgt voor rust. En het is nu juist die rust die zo belangrijk voor ons is om ons lichaam en ons brein weer te laten herstellen.
Mocht je hulp nodig hebben om dit allemaal voor jezelf te onderzoeken, neem dan gerust contact met mij op. Graag begeleid ik je op weg naar (weer) meer rust in je leven en rust in je hoofd.
Wil je regelmatig op de hoogte gehouden worden van nieuws en mijn blog, schrijf je dan hier in voor mijn nieuwsbrief “Rustmoment”.